Hałas jako niebezpieczne zanieczyszczenie środowiska i jego wpływ na jakość życia

Zagrożeniem dla jakości życia w Europie, które jest coraz bardziej istotne, jest hałas. Dokonane przez specjalistów badania dowiodły, że źródła hałasu w otoczeniu to głównie transport, przemysł i aktywności rekreacyjne. Hałas środowiskowy obejmuje wszelkie niechciane, uciążliwe dźwięki, które są obecne w danym miejscu i czasie. Jako forma zanieczyszczenia środowiska naturalnego, charakteryzuje się różnorodnością źródeł i powszechnością występowania. Często postrzegany jest jako problem subiektywny, ale ma wpływ na większość społeczeństwa.

Hałas negatywnie wpływa na układ nerwowy i immunologiczny człowieka, przyspiesza proces starzenia się i zwiększa ryzyko zawałów serca. Przy natężeniu 60-75 dB możemy zaobserwować subtelne zmiany w działaniu serca, ciśnieniu krwi czy rytmie oddychania. Przy 55 dB występują zakłócenia snu i wzrost nadpobudliwości nerwowej. Apatia, agresja, zmęczenie, brak koncentracji i niska wydajność w pracy mogą być spowodowane obciążeniem hałasem.

W skali społecznej, hałas utrudnia komunikację, wpływa na odbiór sygnałów optycznych, powoduje lokalne napięcia i konflikty między ludźmi, zwiększa liczbę wypadków i przypadków głuchoty zawodowej i choroby wibracyjnej. Hałas i drgania (wibracje przenoszone przez ciała stałe) degradują jakość środowiska naturalnego, prowadząc do utraty ciszy, obniżenia wartości terenów rekreacyjnych lub leczniczych oraz zmiany zachowań ptaków i innych zwierząt.

Wibrujący hałas przyczynia się również do negatywnych skutków ekonomicznych. Powoduje problemy z eksportem produktów nie spełniających globalnych standardów ochrony przed hałasem i wibracjami; absencję chorobową wywołaną hałasem i wibracjami, co wiąże się z kosztami leczenia i przejścia na rentę inwalidzką; szybsze zużywanie środków produkcji i transportu; degradację jakości terenów narażonych na nadmierny hałas oraz obniżenie wartości budynków tam zlokalizowanych.

Ilość samochodów rośnie, co wpływa na zwiększenie natężenia ruchu drogowego. Hałas powyżej 60 dB występuje na ponad 60% dróg krajowych i aż 92% dróg międzyregionalnych. Średniodobowe poziomy hałasu wynoszą: na drogach krajowych – 70 dB, na kolejowych – 69 dB, na obszarach lotnisk – 80-100 dB, a w otoczeniu zakładów przemysłowych od 50 do 90 dB.

Hałas generowany przez startujące i lądujące samoloty oraz ruch drogowy i kolejowy obejmuje swoim zasięgiem obszary kilka do kilkunastu kilometrów od granicy lotniska. Szczególnie uciążliwe są lotniska towarowe, które często działają w nocy. Poziomy hałasu wynoszą od 75 do 95 dB : motocykle emitują 79-87 dB, ciężarówki 83-93 dB, autobusy i ciągniki 85-92 dB, samochody osobowe 75-84 dB, maszyny drogowe i budowlane 75-85 dB, a wozy oczyszczania miasta nawet do 95 dB.

Zgodnie z Dyrektywą 2002/49 / WE, żaden obywatel UE nie powinien być narażony na hałas o poziomie zagrażającym zdrowiu lub jakości życia. Nocne poziomy ekspozycji na hałas powinny wynosić: poniżej 65 dB dla populacji, a pod żadnym pozorem nie powinny przekraczać 85 dB. Dopuszczalne poziomy hałasu w obszarach zabudowanych wynoszą 60 dB w ciągu dnia (od 6:00 do 22:00) i 50 dB w nocy.

Podjęcie działań na rzecz zwalczania nadmiernego hałasu do połowy lat 90. było priorytetem niższym niż inne problemy środowiskowe w większości krajów Unii Europejskiej. Chociaż postanowiono stopniowo niwelować te dysproporcje, nadal wiele pozostaje do zrobienia.

Początkowo polityka ograniczyła się do opracowania kryteriów emisji hałasu z niektórych źródeł (samochody, maszyny budowlane, samoloty), co umożliwiło ograniczenie tej emisji. Jednak wiele źródeł hałasu środowiskowego, takich jak sprzęt używany na wolnym powietrzu, sprawiało, że walka z hałasem nie przynosiła zadowalających wyników. W 2001 roku opublikowano dwa dokumenty mające istotne znaczenie dla ochrony środowiska przed hałasem w naszym kraju. Pierwszy to dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczące oceny i zarządzania hałasem w środowisku. Drugi to obowiązująca od 1 października 2001 roku ustawa „Prawo ochrony środowiska” (Dz. U. nr 62, poz. 627).

Ustawa uwzględniła większość regulacji zawartych w projekcie dyrektywy KE. Nie wdrożyła jednak ustaleń dotyczących metod i wskaźników oceny hałasu w środowisku, które są niezbędne do określenia dopuszczalnych poziomów hałasu. Wynikało to z faktu, że podczas tworzenia projektu ustawy nad tymi kwestiami nadal pracowały grupy robocze Komisji Europejskiej ds. ochrony środowiska przed hałasem.

W kolejności i zakresie podejmowanych działań mających na celu ograniczenie hałasu istotne jest wyznaczanie tzw. wartości granicznych hałasu (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. w sprawie wartości progowych poziomów hałasu – Dz. U. 2002 nr 8 poz. 81). Przekroczenie tych poziomów hałasu prowadzi do klasyfikacji obszaru jako teren zagrożony hałasem.

Badania przeprowadzone w latach 1986-1990 umożliwiły opracowanie zestawu skomputeryzowanych instrukcji, które umożliwiają kontrolę stanu akustycznego środowiska. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska rozpoczęła wprowadzanie systemu ewidencji hałaśliwych obiektów w środowisku. W wielu miejscach w Polsce instalowane są ekrany urbanistyczne przeciwhałasowe i antywibracyjne podtorza tramwajowe. Przeprowadzane są oceny szczególnie uciążliwych obiektów dla środowiska, pomiary kontrolne, mapy akustyczne terenów wokół lotnisk i całych miast.

Niestety, w praktyce program działań na rzecz ochrony środowiska przed hałasem jest realizowany tylko w niewielkim zakresie, głównie ze względu na ograniczone fundusze przeznaczone na ten cel. Także działania ekologów mają inne – „ważniejsze” priorytety. Krótka historia walki z hałasem potwierdza fakt, że Międzynarodowy Dzień Świadomości Zagrożenia Hałasem obchodzony był na świecie po raz pierwszy dopiero w 1995 roku z inicjatywy Ligi Niedosłyszących. W Polsce obchody tego dnia rozpoczęło Towarzystwo Higieny Akustycznej pięć lat później. Obecnie święto obchodzone jest 25 kwietnia.

Tegoroczna edycja była zorganizowana po raz kolejny przez FABRYKĘ CISZY – firmę konsultingową specjalizującą się w akustyce architektonicznej. Firma przeprowadziła działania edukacyjne promujące świadomość i znaczenie hałasu w środowisku człowieka oraz sposoby zmniejszania jego wpływu poprzez odpowiednie działania. Akcję edukacyjną wsparły branżowe wydawnictwa i portale internetowe.