Siew lucerny – kiedy i jak siać lucernę

Lucerna to jedna z najcenniejszych roślin pastewnych, której prawidłowy siew stanowi fundament udanej uprawy. Jako roślina wieloletnia może dostarczać wysokiej jakości paszy przez kilka lat, jednak kluczem do sukcesu jest właściwe założenie plantacji. Odpowiedni termin siewu, przygotowanie gleby oraz technika wysiewu decydują o tym, czy lucerna będzie dobrze plonować przez następne 3-4 lata.

Korzyści z uprawy lucerny

Lucerna to prawdziwy skarb wśród roślin pastewnych. Dostarcza paszy o wyjątkowo wysokiej zawartości białka (nawet do 22%), jest bogata w wapń, karoten i witaminy. Jako roślina bobowata współpracuje z bakteriami brodawkowymi, które wiążą azot atmosferyczny, znacząco wzbogacając glebę w ten niezbędny składnik. Imponujący system korzeniowy lucerny, sięgający nawet 3-4 metrów w głąb, nie tylko pobiera wodę z głębszych warstw gleby, ale również poprawia jej strukturę i przepuszczalność.

Jeden hektar dobrze prowadzonej lucerny może związać rocznie nawet 150-250 kg azotu, co znacząco zmniejsza potrzebę nawożenia mineralnego w płodozmianie.

Warto również pamiętać, że lucerna jest cenną rośliną miododajną, wspierającą populację zapylaczy. Jej uprawa sprzyja bioróżnorodności i ochronie środowiska, a dodatkowo stanowi doskonały przedplon dla większości roślin uprawnych.

Termin siewu lucerny

Wybór właściwego terminu siewu ma fundamentalne znaczenie dla rozwoju lucerny i jej przyszłego plonowania. W polskich warunkach klimatycznych możemy wybrać jeden z dwóch głównych terminów:

Siew wiosenny

Wiosenny siew lucerny to najpopularniejsze i najczęściej zalecane rozwiązanie. Najlepszy okres przypada od końca marca do połowy maja, gdy temperatura gleby osiągnie 5-7°C. Wczesny siew wiosenny pozwala młodym roślinom w pełni wykorzystać zapasy wilgoci zgromadzone w glebie po zimie, co sprzyja równomiernym wschodom i rozwojowi silnego systemu korzeniowego.

Zalety siewu wiosennego:

• Efektywne wykorzystanie wilgoci zimowej zgromadzonej w glebie
• Dłuższy czas na rozwój systemu korzeniowego przed zimą
• Możliwość uzyskania 1-2 pełnowartościowych pokosów już w pierwszym roku uprawy

Siew letni/jesienny

Alternatywnie, lucernę można siać w terminie letnim lub wczesnojesiennym (od połowy lipca do końca sierpnia). Ta opcja sprawdza się szczególnie w regionach o łagodnych zimach lub gdy wiosną nie było możliwości założenia plantacji. Kluczowe jest, aby rośliny zdążyły się dobrze ukorzenić przed nadejściem mrozów – potrzebują na to minimum 6-8 tygodni.

Uwaga: Zbyt późny siew jesienny (we wrześniu) w polskich warunkach niesie wysokie ryzyko wymarzania, ponieważ młode rośliny mogą nie zdążyć zgromadzić wystarczających zapasów węglowodanów w korzeniach przed zimą.

Przygotowanie gleby pod lucernę

Jako roślina wieloletnia, lucerna wymaga wyjątkowo starannego przygotowania stanowiska, które będzie wspierać jej rozwój przez kilka kolejnych lat.

Wymagania glebowe

Lucerna najlepiej rozwija się na glebach:

• Głębokich i dobrze przepuszczalnych, umożliwiających rozwój rozbudowanego systemu korzeniowego
• O uregulowanym odczynie pH (optymalnie 6,5-7,2)
• Zasobnych w wapń, fosfor i potas
• Z głębokim poziomem wód gruntowych (minimum 1,5 m)

Lucerna zdecydowanie nie toleruje gleb kwaśnych, podmokłych, ciężkich i zlewnych. Jeśli pH gleby jest niższe niż 6,0, konieczne jest przeprowadzenie wapnowania przynajmniej rok przed planowanym siewem.

Przygotowanie stanowiska

Prawidłowe przygotowanie gleby powinno obejmować następujące etapy:

1. Dokładne odchwaszczenie pola – młode siewki lucerny słabo konkurują z chwastami, które mogą całkowicie zdominować plantację w początkowej fazie wzrostu.

2. Wykonanie głębokiej orki (25-30 cm) jesienią przed siewem wiosennym, co umożliwi głębsze penetrowanie gleby przez korzenie.

3. Wiosenne wyrównanie pola i staranne doprawienie gleby do drobnogruzełkowatej struktury, co zapewni równomierne wschody.

4. Nawożenie przedsiewne:
– Fosfor: 60-80 kg P₂O₅/ha (wspiera rozwój systemu korzeniowego)
– Potas: 80-120 kg K₂O/ha (zwiększa odporność na suszę i mróz)
– Azot: 20-30 kg N/ha (dawka startowa wspierająca początkowy wzrost)

Dobrze przygotowane stanowisko pod lucernę powinno przypominać ogrodową grządkę – być równe, bez brył i chwastów, z wierzchnią warstwą gleby o drobnej strukturze.

Technika siewu lucerny

Prawidłowa technika siewu ma kluczowe znaczenie dla uzyskania równomiernych wschodów i optymalnego zagęszczenia roślin na plantacji.

Norma wysiewu

Ilość wysiewanego materiału zależy od kilku istotnych czynników, w tym jakości nasion, warunków glebowych i terminu siewu:

– W czystym siewie: 15-20 kg/ha (na lepszych stanowiskach wystarczy dolna granica)
– W mieszankach z trawami: 12-15 kg/ha lucerny + 8-10 kg/ha traw
– Przy siewie ręcznym: normy wyższe o około 10-15% ze względu na mniejszą precyzję

Przy siewie późnoletnim lub jesiennym warto zwiększyć normę wysiewu o 2-3 kg/ha, aby zrekompensować potencjalnie gorsze warunki dla wschodów.

Głębokość siewu

Lucerna, ze względu na drobne nasiona, wymaga płytkiego siewu:
– Na glebach cięższych: 1-1,5 cm
– Na glebach lżejszych: 1,5-2 cm

Zbyt głęboki siew jest jedną z najczęstszych przyczyn niepowodzeń przy zakładaniu plantacji lucerny, gdyż znacząco obniża polową zdolność wschodów.

Metody siewu

Lucernę można siać różnymi metodami, dostosowanymi do skali uprawy i dostępnego sprzętu:

1. Siew rzędowy – najczęściej stosowany, wykonywany siewnikiem zbożowym z rozstawem rzędów 12-15 cm. Metoda ta zapewnia równomierny wysiew i kontrolowaną głębokość umieszczenia nasion.

2. Siew punktowy – bardziej precyzyjny, stosowany głównie w uprawach specjalistycznych, pozwala na optymalne rozmieszczenie roślin.

3. Siew ręczny – praktykowany na małych powierzchniach, wymaga dużej staranności i doświadczenia, aby uzyskać równomierne pokrycie.

Po siewie niezbędne jest zastosowanie wału gładkiego lub pierścieniowego, co zapewni lepszy kontakt nasion z glebą, przyspieszając i wyrównując wschody.

Wsiewki i mieszanki z lucerną

Lucerna z rośliną ochronną

Siew lucerny można przeprowadzić z rośliną ochronną (wsiewka), która osłoni młode siewki przed nadmiernym nasłonecznieniem i konkurencją chwastów. Jako rośliny ochronne najlepiej sprawdzają się:

– Jęczmień jary – wysiewany w zmniejszonej normie (50-60 kg/ha)
– Owies – również w zmniejszonej normie (60-80 kg/ha)
– Rośliny strączkowe (groch, bobik) – dodatkowo sprzyjają rozwojowi bakterii brodawkowych

Ważne: Roślina ochronna powinna być wcześnie zbierana (najlepiej na zielonkę), aby nie konkurować zbyt długo z lucerną o wodę i składniki pokarmowe. Zbyt długie pozostawienie rośliny ochronnej może znacząco osłabić młode rośliny lucerny.

Mieszanki lucerny z trawami

Lucerna doskonale sprawdza się w mieszankach z odpowiednio dobranymi trawami, takimi jak:
– Kostrzewa łąkowa – dobrze znosi suszę i jest trwała
– Tymotka łąkowa – zwiększa smakowitość paszy
– Festulolium – łączy zalety kostrzewy i życicy
– Kupkówka pospolita – szybko odrasta po pokosach

Mieszanki lucerny z trawami oferują liczne korzyści: lepszą trwałość użytku, wyższe plony w latach suchych, łatwiejsze suszenie i zakiszanie paszy oraz bardziej zbilansowany skład pokarmowy.

Pielęgnacja po siewie

Pierwsze tygodnie po siewie mają decydujące znaczenie dla prawidłowego rozwoju lucerny i przyszłego plonowania plantacji. W tym okresie należy szczególnie zadbać o:

1. Kontrolę zachwaszczenia – młode rośliny lucerny są wyjątkowo wrażliwe na konkurencję chwastów, które mogą całkowicie zdominować plantację.

2. W przypadku siewu czystego można zastosować selektywne herbicydy zarejestrowane do stosowania w lucernie, przestrzegając zalecanej fazy rozwojowej roślin.

3. Przy siewie z rośliną ochronną kluczowe jest jej wczesne zebranie (najlepiej na zielonkę), aby dać lucernie czas na rozwój i zgromadzenie zapasów przed zimą.

4. Pierwszy pokos lucerny wysianej wiosną najlepiej wykonać dopiero w fazie pełnego kwitnienia (zwykle w sierpniu pierwszego roku), co pozwoli roślinom na zgromadzenie zapasów w korzeniach.

5. Ostatni pokos w roku siewu należy przeprowadzić najpóźniej na 4-5 tygodni przed pierwszymi przymrozkami, co zapewni roślinom czas na regenerację i przygotowanie do zimy.

Najczęstsze problemy i ich rozwiązania

Podczas zakładania plantacji lucerny mogą pojawić się różnorodne problemy, którym można zapobiec lub je rozwiązać:

Problem: Słabe i nierównomierne wschody
Rozwiązanie: Najczęstszą przyczyną jest zbyt głęboki siew lub zaskorupienie gleby po opadach. Stosuj płytki siew (1-2 cm) i wałowanie po siewie. Na glebach skłonnych do zaskorupienia rozważ dodanie do mieszanki szybko kiełkujących gatunków roślin.

Problem: Silne zachwaszczenie młodej plantacji
Rozwiązanie: Kluczowe jest dokładne odchwaszczenie stanowiska przed siewem. Można również zastosować siew z rośliną ochronną lub odpowiednie herbicydy w początkowej fazie wzrostu lucerny.

Problem: Wymarzanie młodych roślin zimą
Rozwiązanie: Unikaj późnego siewu jesiennego. Zapewnij odpowiednie nawożenie potasem, który zwiększa mrozoodporność. Nie wykonuj ostatniego pokosu zbyt późno, aby rośliny mogły zgromadzić zapasy przed zimą.

Problem: Słaby rozwój bakterii brodawkowych
Rozwiązanie: Przed siewem zastosuj specjalistyczną szczepionkę bakteryjną, szczególnie na stanowiskach, gdzie wcześniej nie uprawiano roślin motylkowych. Sprawdź i w razie potrzeby skoryguj pH gleby, gdyż bakterie brodawkowe preferują odczyn lekko zasadowy.

Lucerna to roślina wymagająca szczególnej staranności na etapie zakładania plantacji, ale przy właściwym podejściu i dbałości o szczegóły nagradza rolnika wysokimi plonami wartościowej paszy przez wiele lat. Kluczem do sukcesu jest wybór odpowiedniego terminu siewu, staranne przygotowanie gleby oraz właściwa technika wysiewu.

Dobrze założona plantacja lucerny może dawać 4-5 pokosów rocznie o łącznym plonie suchej masy 12-15 ton z hektara, dostarczając wysokobiałkowej paszy dla zwierząt gospodarskich lub doskonałego surowca do produkcji suszu. Inwestycja czasu i środków w prawidłowy siew zwraca się wielokrotnie w kolejnych latach użytkowania, czyniąc lucernę jedną z najbardziej opłacalnych roślin pastewnych w naszym klimacie.